Cele finansowe są wynikiem kompromisu, jaki każdy z nas musi wypracować pomiędzy wartościami, które wyznajemy, naszymi marzeniami i naszą sytuacją finansową.
„If you fail to plan, you plan to fail” – to jeden z tych cytatów, których autorstwo ciężko wyśledzić, przez co przypisuje się go znanym osobom. W tym wypadku Franklinowi lub Churchillowi. Najstarsze źródła prowadzą jednak do kanadyjskiego czasopisma z 1979 roku, The Lethbridge Herald, i Rona Watmougha lub autora książek motywacyjnych Alana Lakeina. Niezależnie jednak od źródła, cytat ten trafnie oddaje istotę planowania: jeżeli nie planujesz, to planujesz porażkę. Zasada ta działa też w finansach.
Według akademickiej definicji, planowanie jest procesem polegającym na świadomym ustalaniu kierunków działania oraz podejmowaniu decyzji opartych na celach, faktach i dobrze przemyślanych ocenach (Koźmiński, Piotrowski, 2000, s. 179). Sam plan nie ma w sobie większej wartości. Nabiera jej dopiero podczas realizacji.
Po co więc planować? Po co siedzieć z kartką i długopisem nad jakimś tam planem, który może okazać się bezwartościowy? Przecież można od razu zacząć robić coś, co przyniesie jakąś wartość… Wbrew pozorom jednak dobry plan jest bezcenny. Przede wszystkim wstępnie weryfikuje, czy to, co chcemy zrobić jest wykonalne. Pozwala dokładniej przemyśleć i dokonać świadomych wyborów, co zazwyczaj przekłada się na lepsze efekty.
Planując, popełniamy błędy na kartce; kosztują nas wówczas mniej i łatwiej je skorygować, niż te popełnione w rzeczywistości. Zanim jednak dowiesz się jak osiągnąć cele finansowe, musisz je wyznaczyć.
Zadanie dla ciebie – stwórz historię
Jeżeli lubisz oglądać filmy lub seriale, zrobienie planu może się stać dla Ciebie bardzo dobrą zabawą. Po prostu, pewnego dnia (lub wieczora) zamiast włączać TV i oglądać historię jakiegoś fikcyjnego bohatera, zabaw się w twórcę historii. W tej historii głównym bohaterem, będziesz TY.
Wyobraź sobie, że na Twoje konto bankowe wpłynęło właśnie 50,000,000 PLN. Co zrobisz w tym momencie? A co potem? I potem? Stwórz historię, uwzględniającą KAŻDĄ czynność, którą wykonujesz. Minuta po minucie, godzina po godzinie, dzień po dniu. Niech ta historia obejmie łącznie pięć lat.
To zadanie z książki motywacyjnej Briana Tracy’ego (Tracy 2016). W każdej wolnej chwili pogrążałem się w tworzeniu kolejnych scen mojej własnej historii. To była naprawdę świetna zabawa. Najważniejsze jednak jest to, że dzięki tej historii odkryłem swoje własne cele; to, na czym mi naprawdę zależy i czego tak naprawdę chcę od życia. A to znacznie mi ułatwiło wyznaczanie priorytetów finansowych.
Zamierzasz wziąć kredyt hipoteczny?
Nie stresuj się! Przejdźmy przez to razem! Pomogę Ci znaleźć idealnie dopasowany do ciebie kredyt. Kliknij poniżej, aby dowiedzieć się więcej.
Cel to efekt lub stan do którego się dąży. Cel finansowy jest jego finansowym aspektem. Jeżeli twoim celem jest mieć dom pod miastem, kochającego partnera życiowego i trójkę dzieci, to twoim celem finansowym jest zapewnienie pieniędzy na osiągnięcie tego wszystkiego.
Z tego powodu fakt, że wiele osób kojarzy planowanie finansowe z ograniczeniami, odmawianiem sobie czy ascetyzmem jest niesłuszne. Zaplanowanie finansów ma na celu umożliwienie prowadzenia takiego życia, jakie chcemy prowadzić. Oszczędzanie na cele finansowe nie jest więc wyrzeczeniem, tylko skupieniem się na tym, co jest dla ciebie naprawdę ważne.
Przykład, jak ważne są długoterminowe cele finansowe
Artur, Grzesiek i Darek to przyjaciele ze studiów. Artur wie czego chce od życia, a chce się dobrze bawić teraz, w wieku 25-30 lat. Uważa, że na starość zamiast pieniędzy wystarczą mu wspomnienia. Zaplanował swoje finanse tak, by się dobrze bawić, a swoje przygody sfinansował kredytami, które będzie spłacał w kolejnych latach.
Grzesiek, by nie odstępować, zrobił to samo. Razem więc się świetnie bawili za pożyczone pieniądze, nie myśląc co będzie dalej. Różnicą między nimi było to, że Artur dokładnie przemyślał wszystko i podjął świadomą decyzję, znając koszty i zdając sobie sprawę z konsekwencji. Grzesiek natomiast nie zastanawiał się nad tym, jakie ma długoterminowe cele finansowe.
Gdyby spotkał się z Tomkiem i wzorem Darka zapytał „co to takiego to planowanie finansowe”, to szybko zaczęliby rozmawiać o tym, czego Grzesiek chce od życia. A chciał imprez, ale też chciał kupić sobie dobry samochód w wieku 30 lat, a potem wziąć ze swoją przyszłą partnerką kredyt hipoteczny i kupić mieszkanie, w którym będą mogli wychować dwójkę swoich dzieci.
Chciał zapewnić swoim dzieciom dobry start w dorosłość. Chciał zbudować dom, a potem godnie żyć na emeryturze. Nie wiedział, że to co robi, sprawi, że realizacja celów finansowych które powinien sobie wyznaczyć będzie tak trudna, a być może i niemożliwa.
Grzesiek olał planowanie finansowe i połowy tego, czego tak naprawdę pragnął, nie osiągnął. Tak dobrze bawił się przed trzydziestką, że w przyszłości nie był już w stanie odłożyć pieniędzy na swoje „godne” życie na emeryturze, miał problemy z kredytami, nie zbudował upragnionego domu, nie pomógł dzieciom, gdy szli na studia.
W ostatecznym rozrachunku, więcej z tego powodu było w jej życiu nieszczęścia, niż szczęścia. Planowanie finansowe sugeruję więc łączyć z pojęciem „szczęście” niż „ograniczenia”. Wyznaczanie priorytetów finansowych zabezpieczy cię przed tym, by nie wydać pieniędzy na rzeczy, których tak naprawdę nie chcesz.
Rodzaje celów finansowych
Krótkoterminowe cele finansowe
Krótkoterminowe cele finansowe to cele, które chcemy osiągnąć w ciągu najbliższego roku. To najczęściej te cele, które wymagają mniejszego nakładu finansowego i są łatwiejsze do osiągnięcia w krótkim czasie. Przykłady krótkoterminowych celów finansowych obejmują:
Tegoroczne wakacje: Oszczędzanie na wakacje, które mogą być relaksującym resetem od codzienności.
Zakup nowego telefonu: Wymiana starego urządzenia na nowy model może być celem, który motywuje do regularnego oszczędzania małych kwot przez kilka miesięcy.
Spłata drobnych długów: Eliminacja drobnych zadłużeń, takich jak zadłużenie na karcie kredytowej, niewielkie pożyczki czy rachunki medyczne, może poprawić naszą sytuację finansową i uwolnić nas od dodatkowych odsetek.
Średnioterminowe cele finansowe
Średnioterminowe cele finansowe obejmują plany na okres od roku do pięciu lat. Są to cele, które wymagają większych nakładów finansowych i bardziej szczegółowego planowania w porównaniu do krótkoterminowych. Przykłady średnioterminowych celów finansowych obejmują:
Oszczędzanie na wkład własny do kredytu hipotecznego: Zakup domu wymaga zgromadzenia odpowiedniego kapitału na wkład własny, który zazwyczaj wynosi od 10% do 20% wartości nieruchomości. Regularne oszczędzanie na ten cel przez kilka lat może znacząco ułatwić uzyskanie kredytu hipotecznego.
Zakup samochodu: Planując zakup nowego lub używanego samochodu, warto rozważyć oszczędzanie na ten cel przez kilka lat, aby uniknąć zaciągania wysokich pożyczek lub kredytów.
Opłacenie studiów: Koszty związane z edukacją, takie jak czesne, książki, mieszkanie i inne wydatki, mogą być znaczne. Oszczędzanie na ten cel przez kilka lat może pomóc w zmniejszeniu obciążenia finansowego, związanego z zaciąganiem kredytów studenckich.
Długoterminowe cele finansowe
Długoterminowe cele finansowe to cele, które planujemy osiągnąć w ciągu ponad pięciu lat. Są to często najbardziej ambitne cele finansowe, które wymagają długoterminowego zaangażowania i systematycznego oszczędzania. Przykłady długoterminowych celów finansowych obejmują:
Emerytura: Zabezpieczenie finansowe na starość jest jednym z najważniejszych długoterminowych celów. Każdy chyba chce zapewnić sobie komfortowe życie po zakończeniu aktywności zawodowej.
Zakup domu: Marzenie o własnym domu często wymaga wielu lat oszczędzania i planowania.
Zapewnienie edukacji dla dzieci: Koszty związane z edukacją dzieci mogą być znaczne, szczególnie jeśli planujemy wysłać je na renomowane uczelnie lub pomóc efektywnie wystartować w dorosłość.
A może znasz kogoś, kto myśli o kredycie hipotecznym?
Poleć mnie tej osobie lub przekaż mi jej dane kontaktowe, a podzielę się z tobą moim wynagrodzeniem!
U podstaw celów finansowych leżą nasze wartości. Są to podstawowe przekonania o tym, co jest ważne w życiu (Garman 2002, 35). Każdy z nas inaczej ceni różne aspekty i obszary życia. Dla różnych osób takie rzeczy jak edukacja, życie duchowe, zdrowie, kariera, rodzina, przyjaźń, rozrywka czy otoczenie, mogą mieć różną wartość.
Dla kogoś najważniejsza jest rodzina, dla kogoś innego kariera, a dla jeszcze innej osoby rozrywka. Z powodu wartości nikogo nie można oceniać – każdy ma swoje i musi je uczciwie przed sobą odkryć. Oszczędzanie na cele finansowe spójne z twoimi wartościami da ci bowiem dużo satysfakcji.
Bardzo ważne jest rozróżnienie między wartościami danej osoby a wartościami powszechnie cenionymi przez społeczeństwo, czyli normami społecznymi. Przykładowo, nie każdy chce poświęcać całego siebie dla dzieci. Wprawdzie wartość ta jest ceniona przez społeczeństwo w dużo większym stopniu, niż zamiłowanie do kolekcjonowania drogocennych kamieni czy poświęcenie się zwierzętom, ważne jednak jest, by u podstaw planowania (finansowego, życia, kariery) nie leżały normy społeczne, a nasze własne wartości.
Wartości wyrażamy na różne sposoby: jeżeli cenisz coś bardziej, łatwiej ci wydać na to pieniądze lub poświęcić twój czas. Jeżeli więc poczujesz, że twój budżet domowy zawiera wydatki, z którymi nie czujesz się dobrze, warto się głębiej zastanowić nad tym, czy nie oparłeś celów finansowych na niewłaściwych wartościach.
Można też szukać swoich wartości w rzeczach, które dają ci przyjemność. Kolejną wskazówką może być środowisko, w którym przebywasz lub czujesz się dobrze. Albo tematy o których rozmawiasz.
Bardzo dobrym narzędziem pomagającym odkryć własne wartości jest Koło Życia (nazywane też Kołem Równowagi, Circle of Life). Przedstawiona propozycja dzieli życie na 8 obszarów. Jest to przykładowy podział. Jeżeli uważacie, że życie składa się z innych obszarów, możecie go dowolnie zmieniać.
Metoda SMART
Metoda SMART to popularna technika używana do wyznaczania celów, zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym. Akronim SMART pochodzi z języka angielskiego i składa się z pięciu kluczowych elementów, które pomagają w precyzyjnym określeniu i realizacji celów. Doczekał się jednak również swojego polskiego tłumaczenia. Zacznijmy jednak najpierw od oryginalnego.
S – Specific (Szczegółowy)
Cel powinien być jasno określony i konkretny. Unikaj ogólników, zamiast tego skup się na szczegółach, które dokładnie opisują, co chcesz osiągnąć. Przykład: Zamiast „zaoszczędzić pieniądze”, ustal cel „Zaoszczędzić pieniądze na fundusz awaryjny”.
M – Measurable (Mierzalny)
Cel powinien być mierzalny, co oznacza, że musisz być w stanie śledzić postępy i ocenić, czy cel został osiągnięty. W przypadku celów finansowych ten aspekt jednak jest oczywisty, bo cele finansowe zawsze muszą być wyrażone w pieniądzu. Przykład: „Zaoszczędzić 10.000 zł na fundusz awaryjny”.
A – Achievable (Realistyczny)
Cel powinien być realistyczny, czyli możliwy do osiągnięcia w kontekście dostępnych zasobów i ograniczeń. Nasz przykładowy cel jest realistyczny, o ile ustalimy odpowiednią kwotę miesięczną, którą będziemy w stanie odłożyć.
R – Relevant (Istotny, zgodny z wartościami, znaczący)
To słowo akurat bardzo trudno przetłumaczyć na polski, bo nie ma swojego odpowiednika. Oznacza, że cel powinien być istotny, to jest wnieść zmiany w twoim życiu, ale jednocześnie powinien być zgodny z twoimi wartościami oraz długoterminowymi planami. Zbudowanie funduszu awaryjnego ma duże znaczenie, więc nasz przykład jest relevant.
T – Time-bound (Terminowe)
Cel powinien mieć określony termin realizacji, co pomaga utrzymać motywację i odpowiedzialność. Przykład: „Zaoszczędzić 10.000 zł na fundusz awaryjny do końca roku” ma jasno określony termin.
Polski akronim SMART
Polskie tłumaczenie wnosi jedną różnicę. Relevant zamienia na Ambitny: Szczegółowy, Mierzalny, Ambitny, Realistyczny, Terminowy. Generalnie, oba tłumaczenia są dobre, ale najlepsze jest ich połączenie. By cel był SMARRT, czyli Szczegółowy, Mierzalny, Ambitny, Relevant, Realistyczny i Terminowy.
Wyznaczanie priorytetów finansowych
Znając swoje wartości, można zacząć wyznaczanie priorytetów finansowych. Wypisz sobie zarówno krótkoterminowe cele finansowe, takie jak wakacje na Kubie czy zakup Lidlomixa, jak i cele długoterminowe, takie jak emerytura czy budowa domu. Pamiętaj, by cele były SMARRT. Wypisz rzeczy, na których naprawdę ci zależy, bo oszczędzanie na cele finansowe wymaga silnej motywacji. Na razie jeszcze nie zastanawiaj się jak je osiągniesz, ważne teraz jest określenie, czego chcesz od życia.
Oczywiście, zachowaj pewną dozę realizmu. Wyznaczanie priorytetów finansowych to nie bujanie w obłokach. Zarządzanie finansami osobistymi musi być oparte o rzetelne dane, więc o ile nie jest to twoim palącym pragnieniem, który doda ci sił do pracy na dwa etaty, to nie zapisuj, że chcesz Lamborghini na zamówienie. Budżet domowy to nie koncert życzeń, tylko dokument finansowy oparty o twoje dochody i wydatki.
Jasne wyznaczanie priorytetów finansowych jest bardzo ważne, bo kształtuje całe zarządzanie finansami osobistymi. Czasami bowiem chcemy osiągnąć tak dużo, że mamy problem z wyborem co najpierw. Jeżeli wpiszemy do planu za dużo celów jednocześnie, to możemy w rezultacie nic nie osiągnąć. Dlatego musisz nadać swoim celom priorytety finansowe.
Jak to zrobić? Możesz nadać kategorie (A,B,C,D albo I, II, III) albo opisać słowami jak oceniasz priorytet danego celu. Są cele, które nie podlegają dyskusji, a są takie, których realizacja jest warunkowa. No i są też cele poboczne, nie aż tak ważne. To w jaki sposób ustalisz priorytety finansowe to już zależy od twojego stylu komunikacji ze sobą. Użyj swojego stylu i swojego języka, aby były dla ciebie jasne i zrozumiałe.
Jak osiągnąć cele finansowe?
Realizacja celów finansowych wymaga opracowania konkretnego planu działania. Obejmuje to ustalanie realistycznych celów, tworzenie wiarygodnego budżetu domowego, regularne oszczędzanie na cele finansowe oraz monitorowanie postępów. Wszystkie te rzeczy omówimy w dalszej części Elementarza Finansowego.
Teraz ważne jest aby wypisać zarówno długoterminowe jak i krótkoterminowe cele finansowe. Nie nastawiaj się jednak na to, że plan, który opracujesz, na pewno zostanie zrealizowany. Zachowaj elastyczność i gotowość na zmiany w przypadku nieprzewidzianych okoliczności. Zarządzanie finansami osobistymi to proces ciągły, który wymaga reakcji na zmiany.
Mam dla ciebie jednak dobrą wiadomość: planowanie finansowe ma jedną znaczącą zaletę w porównaniu z planowaniem innych obszarów życia (np. kariery). Długoterminowe cele finansowe są zamienne. Pieniądz to uniwersalny nośnik wartości, a więc za 250 tysięcy złotych możesz kupić zarówno dobry samochód z salonu jak i kawalerkę.
Do czego zmierzam? Jeżeli oszczędzasz na samochód, to jeżeli za 10 lat twoje wartości się zmienią, to spokojnie możesz zmienić nazwę „fundusz na Lambo” na „fundusz na mieszkanko”. To znaczy, że zmiany w życiu nie niweczą twojej siły i determinacji włożonej w oszczędzanie na cele finansowe. Pieniądze na konkretny cel będą mogły być przeznaczone na całkiem inny, jeżeli takie będzie twoje życzenie.
Sukces finansowy i standard życia
Realizacja celów finansowych postrzegana jest jako sukces finansowy. Definicja sukcesu finansowego nie ogranicza się jednak jedynie do osiągnięcia celów finansowych, może być powiązana też z osiągnięciem określonego standardu życiowego.
Standard życiowy to taki poziom życia, który dana osoba pragnie osiągnąć, utrzymać, jeżeli już osiągnęła lub odzyskać, jeżeli utraciła. Na poziom życia składają się wszystkie warunki ekonomiczne, w jakich żyjemy (nasze dochody, status społeczny, dostęp do dóbr i usług). Czyli prostszymi słowami, to jest poziom życia, przy którym czujemy się dobrze i komfortowo.
Każdy z nas może mieć inny standard życiowy. Ktoś potrzebuje jedynie tyle, by nie przejmować się problemami finansowymi i by budżet domowy był na lekkim plusie. Ktoś inny chciałby mieć tyle, by móc realizować swoje pasje, krótkoterminowe cele finansowe i pozwolić sobie na kupno atrakcyjnych rzeczy, takich jak konsola do gier, a ktoś jeszcze inny chciałby mieć dużo. Można więc wyróżnić trzy podstawowe standardy życiowe (Garman 2002, 5-6):
Bezpieczeństwo finansowe
Bezpieczeństwo finansowe to taki poziom życiowy, w którym osoba jest w stanie zaspokoić wszystkie swoje potrzeby i część pragnień. Potrzeba to stan, w którym osoba odczuwa brak czegoś (np. głód – brak jedzenia, samotność – brak towarzystwa, nuda – brak rozrywki). Pragnienie natomiast to stan, w którym osoba chciałaby coś mieć (np. pączek, paczkę zgranych przyjaciół, nowy ekspres do kawy).
Potrzeby musimy zaspokajać, by funkcjonować, pragnienia chcemy zaspokajać, by być szczęśliwymi. Pojęcie szczęścia jest trwale wkomponowane w zarządzanie finansami osobistymi.
Wolność finansowa
Wyższym poziomem życia jest wolność finansowa. Osoba wolna finansowo posiada wystarczające środki finansowe, by zaspokoić wszystkie swoje potrzeby i zdecydowaną większość pragnień bez konieczności pracy. Czyli ma majątek, który przynosi takie miesięczne dochody (np. odsetki), że nie musi pracować by zachować swój standard życiowy.
Bezpieczeństwo finansowe może polegać na możliwości zaspokajania wszystkich potrzeb i części pragnień. Wolność finansowa polega na tym, by mieć taką ilość pieniędzy (lub rodzaj dochodu pasywnego), by zaspokajać nie tylko potrzeby, ale również pragnienia, i to bez wykonywania pracy.
Bogactwo
Najwyższym standardem życia jest natomiast bogactwo. To taki poziom życia, który pozwala na zaspokojenie wszystkich potrzeb i wszystkich pragnień. Wolność finansowa nie jest równoznaczna z bogactwem. Ktoś, kto jest bogaty, może być wolny finansowo, ale nie musi. Ktoś, kto jest wolny finansowo może być bogaty, ale nie musi.
Jeżeli utrzymanie standardu życiowego danej osoby kosztuje 6 tysięcy złotych miesięcznie, wolność finansową osiągnie ona mając dwa lub trzy mieszkania na wynajem. Ewentualnie 800 tysięcy złotych w obligacjach korporacyjnych lub półtora miliona złotych na lokacie.
Bogactwo wymaga zdecydowanie większych dochodów i większego kapitału. Wynajem luksusowego apartamentu (lub rata kredytu na jego zakup), trzy samochody w tym jeden z kierowcą, codzienne obiady w restauracjach, członkostwo w klubach golfowych, fitness, drogie wina, szampany, 70-calowe telewizory, wycieczki w egzotyczne miejsca… Bez miesięcznego dochodu rzędu kilkudziesięciu tysięcy złotych albo naprawdę dużego kapitału (ok. kilkunastu milionów złotych) nie można mówić o bogactwie.
Pieniędzy nigdy za wiele, w razie czego można oddać innym, nie każdy człowiek jednak potrzebuje bogactwa. Standard życia większości osób to bezpieczeństwo finansowe – i jego osiągnięcie może być dla kogoś sukcesem finansowym. Podobnie jak wartości, sukces finansowy jest pojęciem całkowicie indywidualnym.
Podsumowanie
Wiecie już czym są wartości, marzenia i sukces finansowy. Definicja planowania, przytoczona na początku, powinna wydać się teraz jaśniejsza i bardziej zrozumiała:
Planowanie jest procesem polegającym na świadomym ustalaniu kierunków działania oraz podejmowaniu decyzji opartych na celach, faktach i dobrze przemyślanych ocenach.
Planowanie polega na osiągnięciu celów. Cele te osiąga się poprzez podejmowanie świadomych decyzji i zmierzaniu ku nim. Te cele natomiast są całkowicie subiektywne i stanowią kompromis pomiędzy wartościami, marzeniami i standardem życiowym danej osoby. To, czy mają być ambitne i nastawione na realizację marzeń, czy zapewnić jedynie bezpieczeństwo finansowe, to już Wasza decyzja.
Musicie sami sobie usiąść, położyć się, pójść na spacer i odkryć, co da wam szczęście. Jest to pierwszy krok w procesie planowania finansowego. Musisz bowiem wiedzieć na czym ci zależy, zanim zaczniesz planować jak osiągnąć cele finansowe.
Streszczenie
Planowanie finansowe jest kluczowe, ponieważ bez niego ryzykujemy porażkę, jak trafnie ilustruje cytat „If you fail to plan, you plan to fail”. Dobry plan weryfikuje wykonalność zamierzeń, pozwala na świadome wybory i unikanie błędów. W tworzeniu planu finansowego mogą ci pomóc różne ćwiczenia, które mogą przerodzić się też w dobrą zabawę, np. poprzez wyobrażenie sobie, jak wydalibyśmy dużą sumę pieniędzy, co pomaga odkryć własne cele i priorytety.
Cele finansowe są konkretnymi planami na przyszłość, obejmującymi zarówno krótkoterminowe (np. wakacje), średnioterminowe (np. zakup samochodu), jak i długoterminowe cele (np. emerytura). Oszczędzanie na cele finansowe nie oznacza wyrzeczeń, lecz skupienie się na tym, co naprawdę ważne. U podstaw celów finansowych leżą twoje wartości. Nie zapomnij też nadać im priorytetów finansowych.
Metoda SMART pomaga w wyznaczaniu celów finansowych, czyniąc je Szczegółowymi, Mierzalnymi, Realistycznymi, Istotnymi i Terminowymi. Dzięki temu można skutecznie realizować swoje plany finansowe, co prowadzi do osiągnięcia sukcesu finansowego i upragnionego standardu życia, niezależnie od tego, czy jest to bezpieczeństwo finansowe, wolność finansowa czy bogactwo.
Pojęcia
Planowanie, cel, cel finansowy, krótkoterminowy cel finansowy, średnioterminowy cel finansowy, długoterminowy cel finansowy, wartości, normy społeczne, Koło Życia, SMART, SMARRT, priorytety finansowe, sukces finansowy, standard życiowy, poziom życia, bezpieczeństwo finansowe, wolność finansowa, bogactwo,
Literatura
1. E. Garman, R. Forgue, Personal Finance, Mason, OH 2002 (7th ed.).
2. A. Koźmiński, W. Piotrowski, Zarządzanie – teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
3. B. Tracy, Cele! Zdobędziesz wszystko, czego pragniesz, szybciej, niż myślisz, One Press, Gliwice 2016.
