Dlaczego wartość pieniądza spada?
W mediach często można usłyszeć, że wartość pieniądza spada. Ale co to tak naprawdę oznacza? Spadek wartości pieniądza polega na tym, że za tę samą sumę pieniędzy kupujesz mniej niż kilka lat temu. To efekt inflacji, czyli ogólnego wzrostu cen towarów i usług. Ale inflacja to tylko jeden z czynników wpływających na wartość pieniądza.
Obok tytułowego pytania: dlaczego wartość pieniądza spada, powstaje jeszcze jedno: jak możesz się przed tym zabezpieczyć? Przyjrzyjmy się bliżej temu tematowi.
Co tu znajdziesz?
- 1 Od standardu złota do papierowych pieniędzy
- 2 Dlaczego standard złota był stabilny? Ze względu na Prawo Równowagi Rynkowej
- 3 Drukowanie pieniędzy i baza monetarna
- 4 Inflacja – co to jest i jak działa?
- 5 Przykłady hiperinflacji
- 6 Jak chronić swoje pieniądze przed inflacją?
- 7 Wpływ inflacji na kredyty
- 8 Podsumowanie
- 9 Streszczenie
- 10 Ważne pojęcia
Od standardu złota do papierowych pieniędzy
Na początku warto zrozumieć, co to jest standard złota. A raczej, czym był standard złota…
Pamiętacie z rozdziału o tym, czym są finanse osobiste, że pieniądzem pierwotnie były kawałki złota, srebra, a potem bite z nich monety? Z czasem ludzie wpadli na pomysł, by nie dźwigać ze sobą ciężkich od monet trzosów, tylko zdeponować je w banku. Świadectwem tego depozytu były banknoty. Każdy banknot miał swoje „pokrycie” w złocie, co oznaczało, że można go było wymienić na fizyczne złoto. Taki człowiek szedł ze swoim banknotem do banku i wymieniał go na prawdziwe sztabki złota. Dzięki temu papierowy pieniądz miał stabilną wartość, a inflacja była rzadkością. System ten dawał poczucie bezpieczeństwa i stabilności, gwarantując, że wartość pieniądza zostanie zachowana.
Nie chcę was raczyć historią polityki gospodarczej, więc po prostu napiszę, że z czasem, świat zaczął przechodzić na pieniądz fiducjarny. Jego nazwa pochodzi od łacińskiego fidus, co oznacza zaufany. Pieniądz fiducjarny to środek płatniczy wydawany przez emitenta (np. państwo), którego wartość jest umowna. Wartość pieniądza fiducjarnego jest umowna, to znaczy, że rynek (a więc ogół użytkowników) musi ją zaakceptować.
Mimo że nie ma on wewnętrznej wartości, to jest akceptowany jako środek płatniczy z powodu zaufania do emitenta – najczęściej rządu. Pieniądz fiducjarny daje rządom większą elastyczność w kontrolowaniu podaży pieniądza, co jest niezwykle ważne w dynamicznie zmieniających się gospodarkach. Przejście na papierowe pieniądze pozwoliło na bardziej elastyczną politykę monetarną, ale też zaczęło stanowić główne przyczyny inflacji i przyczyny spadku wartości pieniądza.
Zamierzasz wziąć kredyt hipoteczny?
Nie stresuj się! Przejdźmy przez to razem! Pomogę Ci znaleźć idealnie dopasowany do ciebie kredyt. Kliknij poniżej, aby dowiedzieć się więcej.
Dlaczego standard złota był stabilny? Ze względu na Prawo Równowagi Rynkowej
Stabilność wartości złota była i jest bezdyskusyjna. Złoto było zawsze cenione i stanowiło solidne zabezpieczenie ze względu na fundamentalne prawo ekonomii, jakim jest Prawo Równowagi Rynkowej. Prawo równowagi rynkowej to podstawowa zasada ekonomiczna. Mówi ona, że cena i ilość dobra w rynku ustalają się w punkcie, gdzie popyt na to dobro równa się jego podaży. Skomplikowane? Spróbuję prościej. Ważne, by zrozumieć Prawo Równowagi Rynkowej, bo wtedy też zaczniesz rozumieć dlaczego rosną ceny.
Prawo Równowagi Rynkowej
Prawo Równowagi Rynkowej oznacza, że producenci (sprzedawcy) chcą sprzedawać dużo, gdy cena jest wysoka, a mało, gdy cena jest niska. Jasne? A konsumenci (ci co kupują), mają odwrotnie: chcą kupować dużo, gdy jest tanio, a nie chcą kupować, gdy jest drogo.
Możemy to narysować na wykresie – funkcja pokazująca jaką ilość (Q – quantity) produktów będą chcieli sprzedać producenci po danej cenie (P – price) nazywamy krzywą podaży i oznaczamy literką S (supply – podaż). Funkcję pokazującą jaką ilość produktów chcą kupować konsumenci, oznaczamy literką D (demand) i nazywamy krzywą popytu.
Krzywa podaży (ta od sprzedających) rośnie – przy cenie 10 sprzedający raczej nie chcą sprzedawać, więc ilość wyniesie 10. Przy cenie 90, sprzedający chcą sprzedać wszystko co mają. Krzywa popytu (ta od kupujących) jest odwrotna, a więc spada. Przy cenie 10 kupujący chcieliby kupić wszystko (ilość: 50), przy cenie 90 raczej nie chcą już kupować. Ale jeżeli nałożymy te dwie krzywe na jeden wykres, to zobaczymy, że będzie pewien punkt, w którym obie krzywe się spotkają. Przykładowo – przy cenie 40 zarówno sprzedający jak i kupujący chcą sprzedać/kupić 30 sztuk. To jest cena równowagi.
I o tym właśnie jest Prawo Równowagi Rynkowej: na wolnym rynku, w którym nie ma ingerencji zewnętrznych, ilość towaru, którą producenci chcą sprzedać, odpowiada dokładnie ilości, którą konsumenci chcą kupić po określonej cenie. A gdy zastanawiamy się, dlaczego rosną ceny, to mamy na uwadze właśnie cenę równowagi, która uległa zmianie ze względu na przesunięcie się krzywej popytu lub krzywej podaży.
Różnice między pieniądzem fiducjarnym a standardem złota
Prawo Równowagi Rynkowej ustala wartość złota bardzo skutecznie i stabilnie z prostego powodu: podaż złota jest mocno ograniczona. Ilość tego kruszcu jest dosyć niewielka, nie da się stworzyć złota znikąd (a przynajmniej jest to nie opłacalne). Dlatego, skoro podaż się nie zmienia znacznie, to wartość również się nie zmienia (znacznie).
„Panie Mądraliński, dlaczego więc cena złota ciągle rośnie?”, zapytacie. Ano o to chodzi, że właśnie cena złota nie rośnie. Jego wartość się nie zmienia, jest taka sama. To wartość pieniędzy (dolarów, euro, złotówek) ciągle spada, dlatego cena złota wyrażona w tych spadających walutach wydaje się rosnąć. Ale to nie złoto drożeje. To pieniądze tracą na wartości.
Dlaczego wartość pieniądza spada? No, przede wszystkim z powodu Prawa Równowagi Rynkowej. Państwa nieustannie je dodrukowują, banki udzielają kredytów (jeżeli nie wiesz, jaki to ma związek z ilością pieniędzy, dowiedz się jak działają kredyty), ilość pieniądza w obiegu się zwiększa. A skoro ludzie mają więcej pieniędzy (a ilość dóbr się nie zwiększyła), to ich ceny wzrosną, bo ludzie będą skłonni więcej zapłacić. Jeżeli pieniądz tanieje, to trzeba zapłacić więcej pieniędzy za to samo dobro. Zjawisko to nazywamy inflacją, czyli wzrostem cen.
Drukowanie pieniędzy i baza monetarna
Kiedy mówimy o drukowaniu pieniędzy, często wyobrażamy sobie maszyny drukarskie pracujące na pełnych obrotach. W rzeczywistości, banki centralne „drukują” pieniądze, zwiększając bazę monetarną przez operacje rynkowe i manipulacje stóp procentowych. To bardziej skomplikowany proces niż fizyczne drukowanie banknotów, chociaż oczywiście ten też ma miejsce.
Więcej pieniędzy w obiegu
Gdy w gospodarce pojawia się więcej pieniędzy, naturalnie prowadzi to do zwiększenia ilości środków dostępnych do wydania. Więcej pieniędzy prowadzi do wzrostu cen, czyli inflacji. Wymieniając przyczyny inflacji, nie można poprzestać na tym, że banki centralne prowadzą dodruk pieniądza. Jest jeszcze jeden czynnik, który sprawia, że pieniądze pojawiają się znikąd w gospodarce. To jest kreacja pieniędzy przez banki komercyjne, która polega na tworzeniu nowych pieniędzy poprzez udzielanie kredytów.
Kiedy klient wpłaca 1 złotówkę do banku, bank zatrzymuje tylko część tej kwoty jako rezerwę (np. 10%, czyli 10 groszy) i pożycza resztę (90 groszy) innemu klientowi. Ten proces powtarza się wielokrotnie: klient wpłaca te 90 groszy z kredytu do banku jako depozyt, z którego ponownie udziela się kredytu. Dzięki temu systemowi banki mogą z jednej wpłaconej złotówki stworzyć aż 10 nowych złotówek w gospodarce. To możliwe dzięki temu, że banki nie muszą trzymać całej wpłaconej kwoty, lecz tylko jej część, a resztę mogą pożyczać dalej. Ciekawe, nie? Wpłacisz 1,000 zł do banku, a bank zrobi z tych 1,000 zł 10,000 zł, czyli stworzy dodatkowe 9,000 zł znikąd.
A to i tak przy założeniu rezerwy obowiązkowej na poziomie 10%. Ta obecnie w Polsce wynosi 3,5%! Oznacza to, że z jednej złotówki depozytu, bank w Polsce może stworzyć około 28,57 złotych poprzez wielokrotne udzielanie kredytów i wpłacanie depozytów. Czyli dzięki twojej lokacie na 1000 zł, bank może „wyczarować” 27.570 zł! I to są właśnie przyczyny inflacji.
Inflacja – co to jest i jak działa?
Inflacja to wzrost średniego poziomu cen w gospodarce. Można ją mierzyć za pomocą różnych indeksów, takich jak CPI (indeks cen konsumpcyjnych) czy PPI (indeks cen producentów). Inflacja jest naturalnym zjawiskiem, ale jej wysoki poziom może znacząco wpływać na twoje życie. Dlatego mimo że państwo samo generuje przyczyny inflacji, to stara się też im zapobiegać. Ale o tym, jak państwo walczy z inflacją będzie zaraz.
Znając Prawo Równowagi Rynkowej możesz ocenić jak w konkretnej sytuacji zmieni się cena (rynkowa). Na studiach ekonomicznych, prowadzący zajęcia z Mikroekonomii zapytałby: jak zmieni się cena kawy na rynku światowym jeżeli w Brazylii wystąpi susza obniżająca plony o 25%? I student musi wtedy powiedzieć, że susza w Brazylii spowoduje, że producenci wyprodukują mniej kawy, więc krzywa podaży przesunie się do góry, a więc cena równowagi wzrośnie.
Ceny mogą rosnąć z różnych powodów. Inflacja popytowa występuje, gdy popyt na produkty przewyższa podaż, co prowadzi do wzrostu cen. Inflacja kosztowa natomiast pojawia się, gdy koszty produkcji rosną i są przenoszone na konsumentów w formie wyższych cen.
A może znasz kogoś, kto myśli o kredycie hipotecznym?
Poleć mnie tej osobie lub przekaż mi jej dane kontaktowe, a podzielę się z tobą moim wynagrodzeniem!
W skrócie, na pytanie „dlaczego rosną ceny” można odpowiedzieć, że z dwóch głównych powodów (pomijając przyczyny inflacji spowodowane przez państwo, które już omówiliśmy):
- Bo ludzie chcą kupować więcej (np., bo więcej zarabiają, bo dostali 500+).
- Bo producenci mogą produkować mniej (np., bo musieli podnieść wynagrodzenia minimalne, więc ich koszty wzrosły).
Przykłady hiperinflacji
O ile jednak stabilna (niska) inflacja jest normalnym zjawiskiem, o tyle czasami wymyka się ona spod kontroli, przeradzając się w hiperinflację.
Historia dostarcza wielu przykładów drastycznej inflacji. Najlepszym przykładem na to jak drukowanie wpływa na inflację była hiperinflacja w Republice Weimarskiej po I wojnie światowej gdy tapetowanie banknotami o nominale 1 marki stało się tańsze niż tapetami. Pieniądze były porozrzucane po ulicy, bo nikt nie chciał się po nie schylać.
Inflacja wyniosła w najgorszym momencie 29.525,71%. To oznacza, że chleb, który dzisiaj kosztuje 3 zł, za 10 dni będzie kosztował 6 zł, a za kolejne 10 dni 12 zł, a za kolejne 10 dni 24 zł. Czyli w ciągu miesiąca jego cena wzrośnie z 3 zł do 24 zł. Jeżeli więc zarabiasz 3000 zł, to w tym miesiącu kupisz 1000 bochenków, a za miesiąc tylko 125.
Ostatnią głośną hiperinflacją była ta z Wenezueli, gdzie sięga 100% rok w rok. To znaczy, że wszystko drożeje o 100% w ciągu roku. Nie są to tak ekstremalne wartości jak w Niemczech, ale i tak skutecznie uniemożliwiają normalne życie. Widząc, jak inflacja wpływa na gospodarkę, gdy nie jest kontrolowana, powinniśmy się cieszyć, gdy w naszej gospodarce nie przekracza ona kilku procent.
Jak chronić swoje pieniądze przed inflacją?
Inflacja może mieć znaczący wpływ na twoje oszczędności i siłę nabywczą. Na szczęście istnieje kilka strategii, które mogą pomóc w ochronie twojego majątku przed spadkiem wartości pieniądza. Oto kilka z nich:
Inwestycje chroniące przed inflacją
Jednym z najskuteczniejszych sposobów ochrony przed inflacją jest inwestowanie. Poniżej znajdziesz kilka opcji inwestycji, chroniących przed inflacją, które warto rozważyć:
- Akcje: Inwestowanie w akcje może być korzystne, ponieważ wiele firm zwiększa ceny swoich produktów i usług w odpowiedzi na inflację, co może prowadzić do wzrostu ich dochodów i wartości akcji. Skoro przyczyny spadku wartości pieniądza to wzrost cen, inwestowanie w tych, którzy o tym wzroście cen decydują, to logiczne rozwiązanie. Firmy z sektorów takich jak technologia, opieka zdrowotna czy towary konsumpcyjne często dobrze radzą sobie w czasie inflacji.
- Nieruchomości: Inwestowanie w nieruchomości to kolejna inwestycja chroniąca przed inflacją. Wartość nieruchomości ma tendencję do wzrostu w czasie inflacji, a dodatkowo możesz generować dochód z wynajmu. Nieruchomości komercyjne i mieszkaniowe mogą stanowić solidną inwestycję chroniącą przed inflacją.
- Złoto i metale szlachetne: Złoto jest tradycyjnie postrzegane jako bezpieczna przystań w czasie inflacji. Metale szlachetne, takie jak złoto, srebro czy platyna, często zyskują na wartości, gdy inflacja rośnie, a więc są to bez wątpienia inwestycje chroniące przed inflacją. Możesz inwestować bezpośrednio w fizyczne złoto lub poprzez fundusze inwestycyjne i ETF-y, które śledzą ceny metali szlachetnych.
- Obligacje indeksowane inflacją: Obligacje indeksowane inflacją są zaprojektowane tak, aby chronić inwestorów przed inflacją. Wartość nominalna tych obligacji rośnie wraz z inflacją, co zapewnia ochronę kapitału.
Planowanie budżetu
Starannie zaplanowany budżet domowy może pomóc w ochronie twoich finansów przed inflacją. Tworząc więc budżet czy plan finansowy, zawsze zakładaj pewien margines na wzrost kosztów związany z inflacją lub twórz go w oparciu o wartości realne – czyli uwzględniające wpływ inflacji i spadku wartości pieniądza. Wiedząc, dlaczego wartość pieniądza spada, możesz ocenić, jak twoim zdaniem zachowa się inflacja w przyszłości. Świadomość tego, jak inflacja wpływa na gospodarkę, pomoże ci podczas przygotowywania twojego planu finansowego.
Regularnie przeglądaj swoje finanse, aby dostosować budżet do zmieniających się warunków ekonomicznych. Monitoruj swoje wydatki i dochody, aby móc szybko reagować na wzrost cen. Bądź też przygotowany na to, że raty kredytów o oprocentowaniu zmiennym mogą wzrosnąć, jeżeli nagle inflacja wzrośnie.
Oszczędzanie w różnych walutach
Oszczędzanie w stabilnych walutach może być skuteczną strategią ochrony przed inflacją. Możesz więc przemyśleć też kwestię przechowywania części swoich oszczędności w walutach krajów o niskiej inflacji. Sprawdź, jak państwo walczy z inflacją i czy jest skuteczniejsze niż inne. To może pomóc zminimalizować ryzyko związane z osłabieniem lokalnej waluty. Możesz to robić poprzez inwestowanie w aktywa denominowane w obcych walutach, takie jak akcje zagranicznych firm czy fundusze ETF.
Wpływ inflacji na kredyty
O dziwo, inflacja nie dla wszystkich jest szkodliwa. Można powiedzieć, że inflacja jest przyjacielem dłużnika, zwłaszcza gdy chodzi o kredyty hipoteczne. Jednym z głównych efektów inflacji jest obniżenie realnej wartości raty kapitałowej.
W warunkach inflacji, nawet przy stałej inflacji wynoszącej 3% rocznie, realna wartość każdej raty spada w czasie. To znaczy, że płacisz tą samą ratę nominalną (np. 1000 zł), ale wartość realna tych pieniędzy spada. Czyli w rzeczywistości płacisz coraz mniej. Inflacja powoduje, że siła nabywcza pieniądza maleje. Oznacza to, że z każdym rokiem 1000 zł jest warte mniej. Przy inflacji na poziomie 3%, po roku realna wartość tego 1000 zł wynosi tylko 970 zł. Po dwóch latach to już 941 zł. To znaczy, że jeżeli dwa lata temu kupiłeś zmywarkę za 941 zł, to dzisiaj ta sama zmywarka kosztuje 1000 zł.
„No, dobrze – mam kredyt, ale dlaczego, gdy wartość pieniądza spada, odnoszę korzyści?” Dla ciebie, jako kredytobiorcy, oznacza to, że rzeczywisty koszt spłaty kredytu jest mniejszy w miarę upływu czasu. Pomimo że płacisz tę samą nominalną kwotę 1000 zł, jej realna wartość, czyli to, co te pieniądze mogą kupić, jest coraz mniejsza. Inflacja „zjada” wartość rat, co czyni kredyt bardziej opłacalnym, szczególnie w długim okresie.
W warunkach stałej inflacji, kredytobiorcy mogą czerpać korzyści z obniżającej się realnej wartości ich zobowiązań, co czyni dług łatwiejszym do spłacenia z biegiem czasu. Z ekonomicznego punktu widzenia więc nie opłaca się spłacać wcześniej kredytów (może, że po to, by odblokować zdolność kredytową), ale temu tematowi poświęcę osobny rozdział.
Podsumowanie
Spadek wartości pieniądza to złożone zjawisko, a przyczyny spadku wartości pieniądza są bardzo zróżnicowane: to m.in. drukowanie pieniędzy, polityka monetarna i zmiany rynkowe. Ważne jest, abyś zrozumiał, dlaczego rosną ceny, jak te procesy wpływają na twoje życie i jakie kroki możesz podjąć, aby chronić swoje oszczędności.
Nie przejmuj się tym, jak państwo walczy z inflacją, bo nie masz na to wielkiego wpływu. Ale musisz wiedzieć jak inflacja wpływa na gospodarkę, by móc stworzyć własną strategię ochrony przed inflacją. Inwestowanie, planowanie budżetu i dywersyfikacja oszczędności to kluczowe strategie, które mogą pomóc ci zachować wartość twoich pieniędzy w obliczu inflacji.
Ochrona przed inflacją wymaga świadomego planowania i dywersyfikacji twoich inwestycji oraz oszczędności. Inwestowanie w akcje, nieruchomości, złoto czy obligacje indeksowane inflacją może pomóc w zachowaniu wartości twojego majątku. Dodatkowo, staranne planowanie budżetu i oszczędzanie w stabilnych walutach mogą stanowić skuteczne strategie ochrony przed spadkiem wartości pieniądza.
Streszczenie
Wartość pieniądza spada, co oznacza, że za tę samą sumę pieniędzy kupujemy mniej niż kilka lat temu, głównie z powodu inflacji – ogólnego wzrostu cen towarów i usług. Przejście ze standardu złota, gdzie banknoty miały pokrycie w złocie, na pieniądz fiducjarny, oparty na zaufaniu do emitenta, dało rządom większą elastyczność w kontroli podaży pieniądza, ale również przyczyniło się do wzrostu inflacji i spadku wartości pieniądza.
Prawo Równowagi Rynkowej, które ustala cenę i ilość dobra w punkcie, gdzie popyt równa się podaży, pomaga zrozumieć wpływ dodruku pieniądza na gospodarkę. Gdy bank centralny zwiększa podaż pieniądza, ceny rosną, a wartość pieniądza spada, co obniża realną wartość rat kredytowych, czyniąc spłatę kredytów hipotecznych łatwiejszą.
Aby chronić swoje oszczędności przed inflacją, warto inwestować w akcje, nieruchomości, złoto czy obligacje indeksowane inflacją, planować budżet z uwzględnieniem inflacji oraz oszczędzać w stabilnych walutach. Te strategie pomogą w zachowaniu wartości majątku mimo rosnących cen.
Ważne pojęcia
Standard złota, pieniądz fiducjarny, wartość pieniądza, wartość pieniądza w czasie, Prawo Równowagi Rynkowej, krzywa podaży, krzywa popytu, cena równowagi, baza monetarna, inflacja, kreacja pieniądza, rezerwa obowiązkowa, CPI, hiperinflacja, wartość realna,