Czym jest koszt alternatywny?

Koszt alternatywny – co to jest? To koncepcja w ekonomii, która mówi, że każda decyzja wiąże się z rezygnacją z potencjalnych korzyści, jakie moglibyśmy uzyskać z innej dostępnej opcji. Wyobraź sobie, że masz do wyboru: spędzić wieczór oglądając Netflixa albo iść na siłownię. Koszt alternatywny to wartość opcji, z której rezygnujesz, czyli wartość utraconych korzyści. Gdy masz do wyboru dwie opcje, to kosztem alternatywnym jest to co mogłeś/aś mieć, ale z tego zrezygnowałeś/aś.

Koncepcja ta pomaga zrozumieć jak podjąć decyzję, zarówno w codziennym życiu, jak i w finansach osobistych. Wiedząc, jak obliczyć koszt alternatywny (przykład pokażę ci w dalszej części artykułu) możesz w sposób świadomy wybierać między oszczędzaniem, wydawaniem, inwestowaniem a spłatą kredytu. To jak posiadanie supermocy, która pozwala dostrzec, co naprawdę tracimy, wybierając jedną opcję zamiast drugiej.

Bez zrozumienia kosztu alternatywnego, możesz utknąć w niekończącym się cyklu podejmowania decyzji, które nie zawsze przynoszą ci największe korzyści.

---

Koszt alternatywny – definicja

W klasycznej ekonomii jest to wartość najlepszej z możliwych opcji, z której rezygnujemy na rzecz innej decyzji. Innymi słowy, jeśli masz do wyboru opiekować się swoją siostrzenicą, obejrzeć serial, spędzić dzień na plaży lub pracować nad projektem, koszt alternatywny to pieniądze, których nie zarobiłeś/aś, wybierając plażę. Albo w drugą stronę: kosztem alternatywnym może też być słoneczny dzień, który przepada, gdy zdecydujesz się pracować.

Każda decyzja wiąże się z utratą potencjalnych korzyści z niewybranej opcji. To jak wybór między pączkiem a zdrową sałatką – każda decyzja ma swoje koszty – nie tylko wyrażone w pieniądzach. To również utracona przyjemność ze słodyczy, utracone zdrowie wskutek jedzenia słodyczy, utracona przyjemność z wylegiwania się na plaży czy utracona okazja do zacieśnienia więzi rodzinnych.

W nowoczesnym podejściu finansów osobistych, koszt alternatywny uwzględnia nie tylko finansowe aspekty, ale także czas, energię, inne zasoby i poczucie szczęścia. Zrozumienie kosztu alternatywnego pomoże ci zrozumieć jak podjąć decyzję korzystniejszą dla ciebie, czyli dla twojego długoterminowego szczęścia. W końcu, życie to nie tylko liczby czy pieniądze, ale mądre wybory!

Jeżeli więc zastanawiasz się jak podjąć decyzję o zmianie pracy, to zacznij od dokładnego przeanalizowania kosztów alternatywnych pod każdym kątem. Gdy skończysz, będziesz mieć wiele informacji – nie tylko finansowych, ale też związanych z tym, co jest dla ciebie ważne w życiu.

Czy Taylor Swift powinna gotować sobie obiady?

By łatwiej zrozumieć czym jest koszt alternatywny, przygotowałem przykład, dosyć jaskrawy. Wyobraź sobie Taylor Swift w kuchni, próbującą ugotować sobie obiad. Fajny widok, prawda? Ale czy na pewno powinna to robić? Tu pojawia się koszt alternatywny. Jak go obliczyć?

Czas, który Taylor spędza na gotowaniu, mogłaby przeznaczyć na pisanie nowego hitu lub nagrywanie kolejnego albumu. Ile wart jest jej czas? Zapewne sporo więcej niż koszt nawet najbardziej wykwintnego dania w najbardziej prestiżowej restauracji.

Jeżeli mimo wszystko nasza utalentowana artystka zdecyduje się na eksperymenty w kuchni, kosztem alternatywnym w tym przykładzie jest potencjalny zarobek z nowego przeboju, z którego Taylor rezygnuje, decydując się na gotowanie. Albo rezygnacja z dochodów, jakie mogłaby otrzymać w zamian za polecenie jakiejś marki na swoim Instagramie. Albo zamiast udzielenia wywiadu jakiejś stacji telewizyjnej czy radiowej.

Czy więc Taylor Swift powinna gotować sobie obiady? Raczej nie, chyba że to jej sposób na relaks i inspirację. Ale to otwiera pole do kolejnych rozważań: czy bardziej relaksujące będzie dla niej eksperymentowanie w kuchni czy pójście na spacer lub czytanie książki?

Zrób sobie ćwiczenie, by zrozumieć jak działa koszt alternatywny: wymyśl własne przykłady. Niech będą jaskrawe, przerysowane, związane z twoimi ulubionymi celebrytami czy osobami, które sobie cenisz. Ustal, co tracą, wybierając jedną opcję zamiast innej. Najwięcej uczymy się robiąc coś sami, więc samodzielne wymyślenie przykładów kosztu alternatywnego z pewnością najlepiej pomoże ci zrozumieć czym on jest.

Wiedza o tym, jak obliczyć koszt alternatywny, pomaga podejmować ważne decyzje, niezależnie czy jesteś gwiazdą pop, czy po prostu zastanawiasz się, czy warto inwestować czy nadpłacać kredyt. Albo bardziej obrazowo: czy lepiej pójść na piechotę jeden przystanek, czy zapłacić za bilet autobusowy 4,50 zł, a może za Ubera 9 zł.

Koszt alternatywny w finansach osobistych

Koszt alternatywny to nie tylko definicja i sucha teoria ekonomiczna – to coś, co codziennie wpływa na nasze portfele i na nasze życie. Na przykład, zastanawiałeś/aś się kiedyś, czy kawa z kawiarni rzeczywiście smakuje lepiej niż ta zrobiona w domu? I o ile lepiej smakuje? Czy warta jest różnicy w kosztach? A może jest warta, bo oszczędzasz czas, który możesz przeznaczyć na zarabianie?

A więc krótko i prosto: koszt alternatywny – co to jest? To największa utracona korzyść związana z twoją decyzją. Decydując się na zakup mieszkania czy wynajem, także stajemy przed wyborem. Zrozumienie kosztu alternatywnego pomaga określić jak podjąć ważną i świadomą decyzję finansową, aby jak najlepiej zarządzać naszymi zasobami. Chodzi tu zarówno o pieniądze, jak i nasze siły, motywację i czas.

Skoro człowiek najszybciej uczy się robiąc, to może w zrozumieniu czym jest koszt alternatywny pomogą ci zadania? Bez obaw, to nie studia ani szkoła, nie będę cię do niczego zmuszał. By pokazać czym jest koszt alternatywny, przygotowałem przykłady, ale jeżeli po ich przeczytaniu będziesz mieć problem ze zrozumieniem tego pojęcia, spróbuj stworzyć własne przykłady i je samodzielnie policzyć.

Kawa z kawiarni czy w domu?

Wyobraź sobie poranek: budzisz się, słońce świeci, a Ty marzysz o aromatycznej kawie. Teraz pojawia się dylemat – kawa z kawiarni czy w domu? Wybór wydaje się prosty, ale czy na pewno? By policzyć koszt alternatywny nie potrzebny ci wzór, jest to bardzo intuicyjny koncept.

Załóżmy, że kawa z twojej ulubionej kawiarni kosztuje 15 zł. Jeśli codziennie sięgasz po tę przyjemność, to w miesiącu wydajesz około 450 zł. Tymczasem, przygotowując kawę w domu, zaoszczędzisz sporą sumę, którą możesz przeznaczyć na oszczędności lub inwestycje. Możesz kupić tanią kawę rozpuszczalną z Lidla za 20 zł, markową kawę rozpuszczalną za 40 zł, kawę mieloną, która będzie tańsza, ale jej przygotowanie potrwa dłużej. A może nawet warto kupić ekspres i kawę w ziarnach.

Co więcej, pojęcie kosztu alternatywnego to nie tylko pieniądze. Wybierając kawę z kawiarni, tracisz też czas na czekanie w kolejce czy dojazd. A może wolisz spędzić te minuty na medytacji czy porannym biegu? Decyzja zależy od Ciebie, ale pamiętaj: każda opcja ma swoje plusy i minusy. Ważne, by podjąć świadomą decyzję, ciesząc się ulubioną kawą bez wyrzutów sumienia.

Ile kosztuje telewizor za 3.000 zł?

Behawioralne podejście finansów osobistych traktuje koszt alternatywny jako metafizyczny koncept, służący do porównywania szczęścia, zadowolenia, satysfakcji i innych emocji. Tradycyjna szkoła ekonomii jednak traktuje koszt alternatywny, jego definicję i wzór w sposób bardziej matematyczny.

Na zajęciach z mikroekonomii studenci, przerabiając koszt alternatywny, obliczają zadania, licząc przede wszystkim finansowy aspekt decyzji. Całkowicie pomijają aspekty jakościowe, takie jak emocje, upodobania i siłę przyzwyczajenia. Poniższy przykład pokazuje właśnie finansowe podejście do kosztu alternatywnego.

Załóżmy, że kupiłaś/eś nowy telewizor za 3.000 zł. Myślisz, że właśnie tyle cię kosztował? Wyobraź sobie, że zamiast tego telewizora, inwestujesz 3.000 zł w lokatę lub obligacje skarbowe ze stopą rzeczywistą 3%. Po roku masz 3.090 zł – zysk wynosi 90 zł. Czyli Twój nowy telewizor tak naprawdę kosztował Cię nie 3.000 zł, ale 3.090 zł, bo to kwota, którą można mieć, gdybyś zainwestował(a) pieniądze.

Patrząc na koszt alternatywny poprzez przykład, łatwiej jest zrozumieć, jak podjąć decyzję finansową i jakie są konsekwencje naszych wyborów. Następnym razem, gdy będziesz planować duży zakup, pamiętaj, by uwzględnić koszt alternatywny; jak go obliczyć? To banalnie proste, a może zaoszczędzić Ci nie tylko pieniądze, ale i sporo dylematów!

Szkoła branżowa czy studia?

Absolwent szkoły podstawowej, stając przed decyzją na temat swojej przyszłości, może dokładnie policzyć, czy na pewno warto iść do liceum i na studia. Alternatywnym rozwiązaniem jest wybór szkoły branżowej.

Wybierając szkołę branżową, wchodzi na rynek pracy szybciej. W ten sposób zyskuje doświadczenie i zaczyna zarabiać wcześniej. Kosztem jest rezygnacja z potencjalnie wyższych zarobków, które mogłyby przynieść studia i zdobycie dyplomu. Decydując się na studia, inwestuje więcej czasu i pieniędzy w naukę, ale to nie jedyne koszty. Największym kosztem jest wynagrodzenie, które mógł zarobić, pracując od razu po szkole branżowej.

Każda opcja ma swoje plusy i minusy, a klucz do sukcesu to zrozumienie jaki jest koszt alternatywny. Co to pomoże przyszłemu absolwentowi podstawówki? Będzie mógł podjąć decyzję, która najlepiej pasuje do jego/jej celów i sytuacji życiowej, nawet jeżeli wcześniej nie brał(a) jej pod uwagę. Będzie mógł skuteczniej zaplanować swoją przyszłość.

Pamiętaj, że koszt pójścia na studia to nie tylko wynajem pokoju, materiały na ksero i imprezy. To również utracone wynagrodzenie, które można otrzymywać jako pracownik Lidla (czyli 3875 netto miesięcznie w 2024 roku), mechanik, czy naziemna obsługa lotniska. To właśnie jest koszt alternatywny. Jak go obliczyć? Załóżmy, że nasz student zamiast wakacji w lipcu i sierpniu, znalazłby pracę. Wówczas kosztem alternatywnym jest brak wynagrodzenia przez 10 miesięcy przez 5 lat.

3875 netto miesięcznie x 10 miesięcy x 5 lat = 193.750 zł

Czy wynagrodzenie po studiach na pewno będzie tak znacznie wyższe, że pozwoli odrobić te utracone dochody?

Zakup mieszkania czy wynajem?

Wybierając między zakupem mieszkania a wynajmem, też warto obliczyć koszt alternatywny. Co to może ci powiedzieć i jak się do tego zabrać?

Kupując mieszkanie, inwestujesz w nieruchomość, która z czasem może zyskać na wartości. Jednakże, prawdopodobnie potrzebujesz kredytu hipotecznego, więc musisz wyłożyć sporą sumę na wkład własny i jesteś odpowiedzialny/a za wszystkie naprawy i remonty. Co jest w tym wypadku kosztem alternatywnym? Korzyści, które się osiąga wynajmując.

Tracisz elastyczność, bo wynajmując, możesz zmieniać lokalizacje, gdy tylko coś ci się nie spodoba lub plany życiowe się zmienią. Co więcej, nie musisz wykładać wkładu własnego – możesz te pieniądze oszczędzać i inwestować. Tę analizę też można odwrócić. Wynajmując, całość czynszu trafia do kogoś innego. W przypadku kredytu, część wydatków mieszkaniowych to tak naprawdę oszczędzanie, czyli spłacanie raty kapitałowej.

Załóżmy, że masz do wyboru zakup mieszkania za 500.000 zł lub wynajem za 3.000 zł miesięcznie. Kupując mieszkanie, musisz wyłożyć przynajmniej 60.000 zł na wkład własny i ponosić koszty kredytu, które wyniosą około 2.000 zł miesięcznie. Mając takie dane, możesz wyliczyć koszt alternatywny (w wymiarze finansowym) zarówno dla zakupu jak i wynajmu.

Ale pamiętaj, że kosztem alternatywnym są też aspekty niefinansowe, takie jak Twój styl życia, plany na przyszłość, swoboda czy wygoda.

Koszt alternatywny w inwestycjach

Oprócz podejmowania decyzji zakupowych oraz tych dotyczących kariery, koszt alternatywny świetnie sprawdza się przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Pomaga zdecydować, czy lepiej inwestować czy nadpłacać kredyt. Czy lepiej oszczędzać pieniądze na koncie i lokacie, czy może zainwestować w coś bardziej dochodowego? Jeśli trzymasz pieniądze na koncie oszczędnościowym z niskim oprocentowaniem, tracisz możliwość zarobienia większych zysków z inwestycji.

Podejmując decyzje inwestycyjne, zawsze warto zastanowić się nad kosztem alternatywnym. Zadania na studiach często wyglądają tak, że inwestor, inwestując w akcje jednej firmy, rezygnuje z potencjalnych zysków z innej inwestycji, np. obligacji czy nieruchomości. Koszt alternatywny to wartość tych niewykorzystanych możliwości. Przemyśl to, zanim zainwestujesz wszystkie oszczędności w akcje firmy, która produkuje tylko koszulki z jednorożcami.

Ryzyko i zwrot zawsze idą w parze z kosztem alternatywnym. Przykłady inwestycji o wyższym ryzyku mogą przynieść większy zwrot, ale kosztem jest utrata bezpieczeństwa. Z kolei inwestycje bezpieczne, jak obligacje, dają mniejszy zwrot, ale są bardziej stabilne. Decyzja należy do Ciebie – czy wolisz spokojny sen, czy adrenalinę giełdowych szaleństw? Pamiętaj, że koszt alternatywny pomoże Ci znaleźć odpowiednią równowagę.

Jak obliczyć koszt alternatywny? Wzór na koszt alternatywny

Bardzo dużo wzorów w ekonomii to dodawanie i odejmowanie, czasem mnożenie. Podobnie jest z kosztem alternatywnym. Wzór to po prostu odejmowanie, bo przecież jest to wartość tego, co tracisz, wybierając jedną opcję zamiast innej.

Koszt alternatywny = Zysk z wybranej opcji – Zysk z najlepszej niewybranej opcji

Przykład tego, jak podjąć decyzję o zmianie pracy, pokaże ci co to jest koszt alternatywny i jak go obliczyć. Wyobraź sobie, że masz do wyboru: zostać w obecnej pracy i zarabiać 50.000 zł rocznie, albo przyjąć nową ofertę za 60.000 zł. Koszt pozostania w starej pracy to różnica w zarobkach, czyli 10.000 zł (ok. 830 zł miesięcznie).

Ale z drugiej strony, jeżeli w obecnej pracy czujesz się dobrze, masz luz i świetnych znajomych, to warto to wszystko zostawić dla 830 zł miesięcznie? Więc jak podjąć decyzję o zmianie pracy? Oprócz wyliczeń finansowych, możesz też porównać dojazdy, różnice w wydatkach na jedzenie i inne koszty, które ponosisz – zarówno finansowe, jak i emocjonalne.

A co z inwestycjami? Załóżmy, że masz 10.000 zł i możesz je zainwestować w obligacje ze stopą zwrotu 3% lub w akcje z potencjalnym zwrotem 7%. Jeśli wybierzesz obligacje, koszt alternatywny to różnica między zwrotem z akcji a zwrotem z obligacji, czyli

7%−3%=4%

W liczbach, to 400 zł rocznie, które mogłaś/eś zarobić więcej, wybierając akcje. Oczywiście, same zyski to nie wszystko, trzeba wziąć też pod uwagę swoją tolerancję ryzyka, aby analiza kosztu alternatywnego była kompletna. Już wiesz czy warto oszacować koszt alternatywny? Co to narzędzie ci da? Pozwoli lepiej zrozumieć, co naprawdę tracisz, wybierając jedną opcję nad drugą, zmusi do przemyśleń i uprości proces decyzyjny.

Podsumowanie

Koszt alternatywny nie jest przykładem suchej teorii ekonomicznej. To narzędzie, które pomaga podejmować mądrzejsze decyzje. Z jednej strony trzeba policzyć finansowy wymiar zrezygnowania z czegoś innego, a z drugiej strony wymaga zastanowienia się nad tym, jak ważne dla nas są zalety opcji, którą chcemy odrzucić. Zrozumienie, co to jest koszt alternatywny, pozwala nam lepiej ocenić konsekwencje naszych wyborów, zarówno w codziennym życiu, jak i finansach.

Pamiętanie o koszcie alternatywnym pomaga unikać pułapek decyzyjnych. Zamiast skupiać się tylko na bezpośrednich kosztach, możemy zrozumieć pełny obraz naszych decyzji. To narzędzie do oceny, jak podjąć ważną decyzję.

Zastosowanie koncepcji kosztu alternatywnego w życiu codziennym motywuje nas do bardziej świadomych wyborów, a jego zrozumienie może być kluczem do poprawy naszej sytuacji finansowej i osiągnięcia długoterminowych celów. Więc następnym razem, gdy będziesz stawać przed wyborem, zastanów się, co naprawdę tracisz, i podejmij decyzję, która najlepiej pasuje do Twojego stylu życia.